Je arts of diëtist heeft het medisch ketogeen dieet voorgesteld aan jou, jouw kind of iemand in je omgeving, waarschijnlijk vanwege refractaire epilepsie of een stofwisselingsziekte. Dit kan veel vragen oproepen: wat houdt dit dieet precies in? Hoe werkt het? Wat kun je verwachten? Op deze pagina vind je alle antwoorden! Ontdek alles wat je moet weten over het ketogeen dieet, van de basisprincipes tot de praktische toepassing.
Kom alles te weten over het medisch ketogeen dieet:
Wat is het ketogeen dieet bij epilepsie?
Het ketogeen dieet is een medisch begeleid dieet dat rijk is aan vetten, voldoende eiwitten bevat en arm is aan koolhydraten, bedoeld om epileptische aanvallen te verminderen door het lichaam in een staat van ketose te brengen. De ketogeen dieettherapie is een van de alternatieve opties voor moeilijk behandelbare epilepsie, ook wel refractaire epilepsie genoemd.
Hoe werkt het ketogeen dieet ?
De bedoeling van het ketogeen dieet is om de manier waarop het lichaam (en onder andere de hersenen, waar de bron van epilepsie zit) zijn energie uit voeding haalt te veranderen. Normaal gesproken zijn koolhydraten de belangrijkste energiebron van het lichaam. Indien er onvoldoende koolhydraten gegeten worden, schakelt het lichaam over op de verbranding van de tweede energiebron: de vetten. Als vetten worden afgebroken, komen er afbraakproducten vrij die ‘ketonen’ heten. Deze ketonen zullen zich in het bloed opstapelen tot een bepaalde waarde. Men zegt dan dat het lichaam in ‘ketose’ is, wat voordelig is voor de hersenen in geval van epilepsie.
Het effect van de dieettherapie kan pas na enkele weken tot maanden bepaald worden: het dieet dient ten minste drie maanden strikt gevolgd te worden, voordat kan worden geëvalueerd of het zinvol is om door te gaan.
Wat is het doel van het medisch ketogeen dieet?
Het doel is het aantal epileptische aanvallen te verminderen en/of de ernst van de epileptische aanvallen te verminderen. De dieettherapie kan in sommige gevallen leiden tot aanvalsvrijheid. Ook kan het dieet zorgen voor vermindering van de benodigde anti-epileptica, altijd in overleg met de behandelende arts. Het uiteindelijke resultaat en de manier waarop iemand reageert op de ketogeen dieet hangt van vele factoren (waaronder individueel metabolisme, leeftijd of type epilepsie) af en is moeilijk te voorspellen.
Voor wie is de ketogeen dieettherapie?
De ketogeen dieettherapie is een van de adviezen voor patiënten met refractaire epilepsie. Patiënten die dus niet of onvoldoende reageren op anti-aanvalsmedicatie of die onaanvaardbare bijwerkingen ervaren. De dieettherapie kan worden toegepast in elke levensfase: door zuigelingen, kinderen en volwassenen, mits onder goede medische begeleiding. Daarnaast is bij sommige stofwisselingsziekten, zoals GLUT1- deficiëntie, ketogeen dieettherapie de enige mogelijkheid.
Hoe ziet het ketogeen dieet er uit?
Om te beginnen is het belangrijk om te weten dat het ketogeen dieet er voor iedere patiënt anders uit kan zien! Er bestaan ook verschillende types (klassiek, MCT, MAD), die hier worden uitgelegd.
Gemiddeld bestaat een normale voeding uit 50% koolhydraten, 30-35% vetten en 15-20% eiwitten. Bij een ketogeen dieet verandert deze verhouding door een aantal aanpassingen aan te brengen in het dieet: het beperken van koolhydraten en het verhogen van de hoeveelheid vetten.
Het ketogeen dieet is grotendeels gebaseerd op gewone voeding. Deze kan aangevuld óf geheel vervangen worden door medische voeding. Deze dieetvoedingen, specifiek ontwikkeld voor het medisch ketogeen dieet, hebben een vooraf bepaalde verhouding van vet tot koolhydraten, wat helpt om het dieet eenvoudiger te maken. Zo kan het ook beter volgehouden worden. Medische voeding kan ook helpen om de voedingswaarde van maaltijden binnen het dieet te verbeteren. Overleg met de behandelende diëtist over het gebruik van medische voeding.
Voorbeeld van een dag ketogeen dieetschema bij epilepsie
Een dag op het ketogeen dieet ziet er net zo uit als bij een normaal voedingsschema, alleen moeten de maaltijden en tussendoortjes de juiste verhouding van voedingsstoffen bevatten. Bij het kiezen van de juiste ingrediënten kan een salade of een curry prima geschikt zijn binnen het dieet en bestaan er ook ketogene recepten voor heerlijke desserts.
Onderstaande voorbeeld geeft je een idee van hoe een dag op het medisch ketogeen dieet eruit zou kunnen zien, met of zonder gebruik van medische voeding. Maar het is enkel indicatief: vraag altijd raad aan je diëtist bij het gebruik of aanpassen van recepten.
| MAALTIJD | INGREDIENTEN (zonder medische voeding) | INGREDIENTEN (met medische voeding) |
|---|---|---|
ontbijt | Yoghurt Griekse stijl met walnoten
| Ketobrood met boter of chocopasta:
Bulletproof koffie of cacaodrank:
|
snack | Handje noten (bijv. macadamia noten) | Bananenmilkshake:
|
lunch | Salade met zalm en avocado:
| Wrap met kip en Griekse yoghurt:
|
snack 2 | Kokosballetjes:
| Blauwe bessen muffins:
|
avondeten | Ovenschotel met bloemkoolpuree en kippengehakt:
| Rundvlees, champignon en spinazie curry:
|
Optioneel: dessert | Bosbessencrumble:
Ijs met mango en mascarpone
| Crème brulée:
|
*Voeding voor medisch gebruik. Uitsluitend te gebruiken onder medisch toezicht.
Dit mag je wel en niet eten bij een ketogeen dieet
Benieuwd naar welke ingrediënten van nature wel of niet geschikt zijn bij het ketogeen dieet ? Hieronder vind je een algemene richtlijn, maar het is belangrijk om rekening te houden met de hoeveelheid van elk ingrediënt dat je gebruikt, en de voedingsmiddelen waarmee je het combineert.
| WEL | NIET |
|---|---|
1. Avocado's | 1. Brood en granen |
2. Eieren | 2. Suiker en zoetigheden |
3. Vette vis (bijv. zalm, makreel) en zeevruchten | 3. Rijst en pasta |
4. Vlees (bijv. rundvlees, kip) | 4. Aardappelen |
5. Volle zuivel (bijv. kaas, room) | 5. Vruchtensappen |
6. Noten en zaden (bijv. amandelen) | 6. Zoete vruchten (bijv. bananen, druiven) |
7. Gezonde oliën (bijv. olijfolie) | 7. Zoete dranken (bijv. frisdrank) |
8. Groene bladgroenten (bijv. spinazie) | 8. Honing en siropen |
9. Bessen (bijv. frambozen, aardbeien) | 9. Peulvruchten (bijv. bonen, linzen) |
10. Kokosproducten (bijv. kokosolie) | 10. Behandelde snacks (bijv. chips) |
Lees alles over voedingskeuzes bij het medisch ketogeen dieet op de pagina starten met ketogeen dieet.
Wat is een ketogene ratio ?
Een ketogene ratio is de verhouding van het aantal gram vetten ten opzichte van het aantal gram eiwitten plus koolhydraten. Het behandelteam bepaalt welke ketogene ratio het meest geschikt is voor de patiënt. Het klassieke dieet heeft bijvoorbeeld een ratio van 4:1, wat betekent dat voor elke 4 gram vet er 1 gram eiwitten plus koolhydraten worden gecombineerd; of van 3:1, in welk geval er iets meer eiwitten worden toegestaan per gram vet.
Verschillende vormen van het ketogeen dieet
Er bestaan verschillende vormen van het ketogeen dieet die elk aansluiten bij de specifieke behoefte, leefwijze en omstandigheden van de patiënt of de aandoening. Ontdek meer over jouw ketogeen dieet via het dropdown menu.
Het klassieke ketogeen dieet bestaat uit een nauwkeurig afgemeten hoeveelheid vet, eiwitten en koolhydraten. Deze vorm van het ketogeen dieet vraagt om een strikte weging van alle porties om zeker te zijn dat elke maaltijd en ieder tussendoortje de juiste voorgeschreven ketogene ratio bevat. Een voorbeeld van een bekende ratio in het klassieke dieet is 4:1. Dit betekent dat elke 4 gram vet, met 1 gram koolhydraten en eiwitten gecombineerd wordt. Bij sommige patiënten, zoals zuigelingen en jonge kinderen, wordt een lagere ketogene ratio toegepast bij dit klassieke dieet. Bijvoorbeeld een 3:1 ratio veronderstelt dat voor elke 4 gram vet er 1 gram eiwitten plus koolhydraten worden gecombineerd. Tegenover het dieet met een 4:1 ratio worden inderdaad meer eiwitten toegestaan, om ervoor te zorgen dat er voldoende eiwitten worden gegeten voor hun groei en ontwikkeling van het kind. Het dieet kan ook toegepast worden via sondevoeding.
Het middellange keten vetzuren dieet (in het Engels: Medium Chain Triglycerides (MCT)) produceert bij verbranding meer ketonen dan de traditionele lange keten vetzuren die gebruikt worden in het klassieke ketogene dieet. Bij het MCT-dieet is het belangrijk dat elke maaltijd en ieder tussendoortje voldoet aan de ketogene ratio en de hoeveelheden die zijn afgesproken met jouw diëtist. Omdat er tijdens deze verbranding meer ketonen vrijkomen, is er bij het MCT dieet minder inname van vet nodig en is er meer ruimte voor koolhydraten en eiwitten. Deze grotere flexibiliteit kan ervoor zorgen dat patiënten de dieettherapie beter kunnen volhouden.
Bij de inname van grote hoeveelheden MCT vetten kunnen bijwerkingen zoals diarree en buikpijn voorkomen. Daarom wordt in samenwerking met een diëtist een opbouwschema gemaakt waardoor je langzaam aan de MCT vetten kan wennen.
Het MAD is een dieet waarbij er sprake is van een zeer strikte koolhydraat-beperking (10-30 g/dag). Bij het dieet worden uitsluitend de voedingsmiddelen met koolhydraten geteld en gewogen. Het gebruik van vetrijke en eiwitrijke voedingsmiddelen is niet beperkt, waardoor het dieet minder streng aanvoelt. Met name adolescenten en volwassenen volgen het MAD wegens de grotere flexibiliteit en eenvoud vergeleken met andere vormen van het ketogeen dieet.
Niet te verwarren met het ‘Atkins dieet’, die ook laag is in koolhydraten, maar ontwikkeld is om af te vallen!
Aan de slag met het ketogeen dieet
Nadat je met je behandelteam hebt besloten om te beginnen met de ketogeen dieettherapie, volgt de opstartfase. De diëtist gaat je uitvoerig helpen om aan de slag te kunnen: hoe bereken je de ratio van een maaltijd, welke voedingsmiddelen zijn er mogelijk en hoe ziet een dagmenu eruit? De eerste dagen kunnen spannend zijn, het is even wennen, en er kunnen vervolgens momenten zijn waarop het volgen van de dieettherapie een uitdaging is. Bij KetoCafé willen we de dieettherapie toegankelijk maken voor alle patiënten die daar baat bij kunnen hebben.
Vraag je jezelf af welke ingrediënten je allemaal in huis moet hebben, hoe je je keuken best kunt inrichten of ben je op zoek naar inspiratie voor dagelijkse recepten? Lees hier alles over ketogeen koken!
Veelgestelde vragen over ketogeen dieettherapie
Als de ketogeen dieetherapie succesvol is, wordt deze in ieder geval twee jaar gevolgd. Na deze tijd bepaal je samen met de behandelaar of de dieettherapie kan worden afgebouwd of dat er wordt doorgegaan. Als er wordt afgebouwd van ketogene voeding naar normale voeding, wordt er gekeken of de epileptische aanvallen wegblijven of weer frequenter of erger worden. Bij sommige patiënten kunnen, zelfs na het stoppen van de dieettherapie, de epileptische aanvallen onder controle blijven. Worden de aanvallen toch weer frequenter of erger, dan kan er in overleg voor gekozen worden de dieettherapie te herstarten. Bij sommige stofwisselingsziekten dient de ketogeen dieettherapie levenslang gevolgd te worden.
Hoe snel resultaten optreden, varieert ook van persoon tot persoon. Het is bijvoorbeeld afhankelijk van de vorm van epilepsie. Sommige mensen zien al na een paar dagen een verandering, voor anderen kan het weken of een paar maanden duren. Onderzoek laat zien dat de dieettherapie ten minste drie maanden gevolgd moet worden voordat geëvalueerd kan worden of het zinvol is om door te gaan. Gedurende deze periode, en soms nog langer, wordt het dieet gefinetuned. Het is belangrijk om in gesprek te gaan met je behandelaar om je verwachtingen van tevoren te bespreken.
Nee, een maaltijd of een dag anders eten dan de dieettherapie is niet mogelijk. De ketogeen dieettherapie werkt alleen als het nauwkeurig gevolgd wordt. Indien minder vet en/of meer koolhydraten of eiwitten worden gegeten dan toegestaan, kan men uit ketose raken. Daarom is het ook belangrijk om de dieettherapie strikt te blijven volgen bij feestjes, uit eten gaan en vakantie. Hierbij kan het helpen om medische voeding of eigen producten mee te nemen.
Het is natuurlijk belangrijk om in de gaten te houden of er bijwerkingen optreden. Dit is een van de redenen waarom je begeleid wordt door een behandelteam. Vooral aan het begin van de dieettherapie kan er sprake zijn van (tijdelijke) bijwerkingen. Meestal zijn deze goed te behandelen. De meest gebruikelijke bijwerkingen zijn maag- en darmklachten zoals diarree, obstipatie, misselijkheid en/of overgeven, moeheid, lusteloosheid en klammig aanvoelen. Op de langere termijn zal de gezondheid regelmatig gecontroleerd worden, bijvoorbeeld op cholesterol, nierstenen en osteoporose. Daarnaast wordt bij kinderen goed in de gaten gehouden of zij voldoende groeien. Ook al is deze dieettherapie vetrijk, toch is er bij een juiste energieberekening in principe geen sprake van gewichtstoename. De vetten komen immers in plaats van koolhydraten. Vraag advies aan je behandelaar over mogelijke bijwerkingen in jouw specifieke situatie.
Heb je nog meer vragen over het ketogene dieet? Bekijk dan onze FAQ pagina of neem contact op met de Nutricia Medische Voedingsservice!